Last Updated:

شاتون چیست و چه وظیفه ای در خودرو دارد؟

فرمون

یکی دیگر از اجزای مهم موتور خودرو، شاتون نام دارد، شاتون میله ای است که در موتور خودرو یا در پمپ پیستونی، وظیفه اتصال پیستون به میل لنگ را دارد. در بین این قطعه و میل لنگ موتور یک یاتاقان قرار دارد و منجر به تبدیل حرکت عمودی پیستون به حرکت دورانی آن می شود. در ادامه سری مقاله های آشنایی با اجزاء موتور، قصد داریم تا شما را با این قطعه مهم و علائم و دلایل خرابی آن در موتور خودرو آشنا کنیم. با ما همراه باشید.

وظیفه و عملکرد شاتون

شاتون قطعه‌ای است که پیستون را به میل لنگ متصل می‌کند. این قطعه تا حد امکان سبک ساخته می‌شود. ولی در عین حال به اندازه لازم سخت و محکم می‌باشد. برای تامین شرایط لازم معمولا شاتون را از جنس فولاد می‌سازند این استحکام برای شاتون ضروری است چرا که می‌بایست ضربات ناشی از احتراق را تحمل کند همچنین نیرویی که با قدرت روی پیستون وارد می‌شود بوسیله شاتون به میل لنگ منتقل می‌گردد.

اجزای شاتون

• شاتون دارای دو سر و یک ساقه می‌باشد. چنانچه مقطع عرضی ساقه شاتون را در نظر بگیریم به شکل حرف (I) در زبان انگلیسی می‌باشد. یعنی در میان فرو رفته و در کناره‌ها برجسته می‌باشد (اگر از روبرو به یک تیر آهن که به حالت افقی قرار گرفته است نگاه کنید، می‌توانید بصورت تقریبی سطح مقطع ساقه شاتون را ببینید)

• سرهای شاتون با یکدیگر اختلاف اندازه دارند، بدین شکل که شاتون دارای یک سر کوچک در بالا (جایی که به پیستون متصل می‌شود) و یک سر بزرگ در پایین (محل اتصال شاتون به میل لنگ) می‌باشد. سر کوچک شاتون به صورت یکپارچه است. لیکن سر بزرگ آن بصورت دو تکه ساخته می‌شود که با کمک پیچ و مهره به هم متصل می‌شوند.

• سر کوچک شاتون تشکیل یک یاتاقان را می‌دهد که انگشتی پیستون از داخل آن می‌گذرد در داخل این یاتاقان معمولا یک بوش (بوش به آستریهای قابل تعویض گفته می‌شود که در سطوح داخلی در معرض سایش نصب می‌شوند) از جنس مس یا برنج قرار می‌دهند که در تماس با پین پیستون می‌باشد.

• سر بزرگ شاتون به شکل یک یاتاقان دو تکه است که متحرک نیز می‌باشد (یعنی لنگ میل لنگ در داخل این یاتاقان دارای چرخش می‌باشد) و لنگ میل لنگ را در بر می‌گیرد. نیمه بالایی این یاتاقان با ساقه شاتون به شکل یکپارچه ریخته گری می‌شود. و نیمه پایینی آن که کپه یاتاقان خوانده می‌شود بوسیله دو عدد پیچ و مهره به نیمه بالایی متصل می‌گردد.

 

 

• در داخل سر بزرگ شاتون نیز می‌بایست بوش قرار داده می‌شود لیکن چون خود یاتاقان شاتون دو تکه است این بوش نیز به صورت دو عدد نیم بوش در داخل نیمه بالایی و نیمه پایینی سر بزرگ شاتون جایگذاری می‌شوند. این بوش بین لنگ میل لنگ و انتهای بزرگ شاتون قرار می‌گیرد. و هدف از استفاده از آن کاهش سایش و فرسودگی بر اثر اصطکاک است.

 

شاتون چگونه کار می کند؟

همانگونه که می‌دانید در موتورهای پیستونی حرکت ایجاد شده در اثر سوختن ماده سوختنی به شکل بالا و پایین رفتن پیستون است. لیکن ما در استفاده از قدرت موتورها به توان چرخشی نیاز داریم. جهت تبدیل حرکت رفت و برگشتی پیستون به حرکت چرخشی در موتور از شاتون و پس از آن از میل لنگ استفاده می‌شود.

دلایل خرابی شاتون

شاتون قطعه‌ای فولادی بوده و در اصطلاح بسیار جان‌سخت است اما این قطعه نیز از خرابی مصون نبوده و برخی عوامل، نرخ خرابی این قطعه را افزایش می‌دهند که از جمله این عوامل می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1- تصادفات شدید

وقوع تصادفات شدید می‌تواند باعث خرابی و شکستن شاتون‌ها گردد. این تصادفات مخصوصا اگر از سمت جلو اتفاق بیفتند میزان خرابی‌ها را بیشتر می‌کنند.

2- کیفیت پایین

کیفیت پایین شاتون‌ها یکی دیگر از عواملی است که منجر به خرابی یا شکستگی آن‌ها خواهد شد.

3- تنظیم ناصحیح

چنانچه شاتون به درستی تنظیم نشده و اتصالات آن به میل‌لنگ و پیستون، با دقت کافی انجام نشده باشد؛ خرابی شاتون امری محتمل است.

4- دنده معکوس در سرعت بالا

استفاده نادرست از دنده معکوس و به خصوص در سرعت‌های بالا علاوه بر آنکه برای کلیت خودرو مناسب نیست بلکه می‌تواند منجر به آسیب به شاتون نیز گردد.

 

 

5- ضربات شدید پیستون

چنانچه ضربات اعمالی از پیستون به شاتون بسیار فراتر از حد معمول باشد امکان شکستگی شاتون وجود دارد. این ضربات شدید عمدتا ناشی احتراق غیرعادی یا زودرس در سیلندر است.

6- اختلال در سیستم روانکاری

همانگونه که در بندهای قبلی ذکر شد؛ روانکاری قطعات متحرک در خودرو امری بسیار حیاتی است. چنانچه روانکاری شاتون مختل شده و یا مناسب نباشد احتمال خرابی شاتون به شدت افزایش می‌یابد.

خرابی یا شکستگی شاتون، می‌تواند خسارات بسیار زیادی را به موتور وارد نموده و در نتیجه هزینه‌های هنگفتی باید صرف تعمیر خودرو گردد؛ لذا به شدت توصیه می‌شود عوامل و علائم خرابی شاتون را جدی گرفته و هر از گاهی به یک مکانیک ماهر مراجعه نمایید تا این موضوع را چک نماید.

علائم خرابی شاتون خودرو چیست؟

خرابی شاتون به سادگی قابل تشخیص نمی باشد و نیاز به تجربه خیلی بالا دارد، از علائم خرابی شاتون می توان به صدای تق تق خیلی خفیف در هنگام سرد بودن در بعضی موتور ها و صدای تق تق در دسته دیگری از موتورها اشاره نمود و این بستگی به این دارد که طراحی شاتون و بوش ها در محل اتصال آن به پیستون چگونه باشد، کج شدن شاتون به ندرت اتفاق می افتد و این وضعیت هنگامی اتفاق می افتد که آسیب خیلی زیادی به موتور رسیده باشد.

تنها راه مطمئن برای بررسی وضعیت شاتون، باز کردن موتور و بررسی شاتون، یاتاقان‌ها، پین پیستون و محل اتصال میل لنگ و شاتون است که در آن یاتاقان‌های شاتون به جلو و عقب کشیده می‌شوند. بدیهی است که این کار مستلزم دانش فنی و البته هزینه‌های زیادی است اما در صورتی که از نقص فنی شاتون اطمینان دارید می‌تواند تنها گزینه موجود باشد.

 

شاتون زدن خودرو به چه معنایی است؟

اصطلاحات زیادی در بین تعمیرکاران وجود دارد که بیان کننده آسیب جدی به موتور می باشند، مهم ترین این اصطلاحات یاتاقان زدن و شاتون زدن می باشد، اصطلاح شاتون زدن زمانی بکار می رود که شاتون ها به شدت آسیب دیده باشند و دیگر قابل استفاده بر روی خودرو نباشند.